Een emigratie is een beetje zoals een huwelijk. De eerste maanden en jaren zit je op een roze wolk en voel je je zielsgelukkig met je uitverkorene. Na verloop van tijd begint er wat sleet op te komen en ga je je ergeren aan zijn of haar gewoonten, er komt een haar in de soep of er sneuvelt een servies.Het geluk brokkelt langzaam af en je denkt bij jezelf…had ik dit maar eerder geweten…!!

Zo is het mij een beetje vergaan met mijn integratieproces in Spanje, nu alweer 3 jaar geleden toen ik stralend van geluk voet aan wal zette op Spaanse bodem in de haven van Valencia…

Zeggen wat ze doen maar niet doen wat ze zeggen

Het cliche dat Spanjaarden van nature nogal lui zijn is geenszins waar. Ze kunnen veel, snel en hard werken, uren en dagen achtereen…Maar dat is alleen het geval als ze onder tijdsdruk staan of een deadline moeten halen. Ze leggen regelmatig het werk neer maar dat is alleen om de verschillende maaltijden te nuttigen verspreid over de dag. Dat zit er cultureel ingebakken en dat heeft te maken met het vroege beginuur en het late einduur van hun werkdagen, onderbroken door een lunchpauze van 2.5 a 3 uren. Spanje is een ontzettend traditioneel land en er wordt door niemand ooit geopperd om bepaalde gewoonten een keer aan te passen omdat ze nu niet meer zo nuttig zijn als ten tijde van het analoge tijdperk. Alleen de regio Madrid is erg bij de tijd en heeft de digitale tijdsgeest veel meer bijgebeend dan alle overige regio’s

Wat steevast ook eigen is aan het werken met Spanjaarden is dat hun belofte om een bepaald werk te doen gegarandeerd niet klopt. Diverse keren na mekaar gaan ze het werk uitstellen en dat merk je echt in verschillende lagen van de bevolking zowel van schilderwerken aan je huis door de stielman als de belofte van je buurvrouw dat ze even zal langskomen om iets te bespreken voor de zomervakantie. Aan deze attitude heb ik heel erg moeten wennen en me vaak ook geergerd omdat het zo onhandig is om een planning op te stellen en een resultaat te bereiken.

Het niet toepassen van ISO-principes brengt Spanje als land ook in een economisch gevaarlijke positie omdat geen enkel ernstig bedrijf graag zaken doet met mensen die hun belofte niet kunnen nakomen. De huidige economische situatie waarin Spanje zich bevindt als gevolg van de corona-crisis toont de zwakheid van dit land aan dat grotendeels leunt op het toerisme als gevolg van het uitmuntend klimaat. Ten tijde van het Franco-regime heerste er overal grote armoede, was er hongersnood, ondervoeding, werkloosheid en immigratie. De economie van Spanje was toen zelfbedruipend en voorzag in de basisbehoeften maar floreerde niet door een gebrek aan export. De enige factor die Spanje vanaf de jaren zestig naar een hoger peil heeft gebracht was uitsluitend de enorme groei van het toerisme waar de Spanjaarden zelf niet zo gek veel marketingakties moesten voor bedenken want de zon was hun belangrijkste exportprodukt en de luchtvaartmaatschappijen hun distributeurs. De toeristen kwamen vanzelf en de kassa begon te rinkelen.

Dit jaar is opnieuw gebleken dat Spanje niet in staat is om zijn afhankelijkheid van het toerisme te verminderen door te diversifieren in andere export-produkten. Handeldrijven is dit volk redelijk vreemd , het zijn geen initiatiefnemers die recht op hun doel afgaan en met open vizier vreemde partijen tegemoet treden met als doel business te genereren. Op dit vlak hebben de Spanjaarden op zakelijk vlak veel te leren van de Nederlanders die op dit gebied waarlijk excelleren. De oorzaak hiervan is bekend. Nederland is in de geschiedenis altijd een handelsvoerende en vermogende natie geweest door zijn koloniaal verleden en export van produkten via de havens.  

Vrouwelijk sexisme

Spanje is van oudsher heel traditioneel en behoudsgezind. Het Franco-regime heeft daar ongetwijfeld toe bijgedragen. De dictator had het leger, de politiek en de katholieke kerk helemaal in zijn macht. Het was toen een sterk patriarchale samenleving waar de man alles besliste en de vrouw slechts een aanhangsel was van haar man, zonder rechten. Een gehuwde vrouw mocht niet werken, geen eigen geld beheren, geen rekening openen en had als enige taak haar man te dienen in het huishouden, de opvoeding van de kinderen en het vervullen van de echtelijke plichten. Een vrouw die toen overspel pleegde werd automatisch strafrechterlijk vervolgd.

De dictatuur van Franco kwam pas in 1975 ten einde, waardoor er amper 45 jaar verstreken zijn sedert de toen geldende huwelijksmoraal, wat ongeveer neerkomt op 2 generaties. Als je dan bedenkt dat Spanjaarden de culturele normen van generatie op generatie overdragen, is het niet moeilijk voor te stellen dat vrouwen in dergelijke samenleving nog steeds van mindere waarde zijn dan mannen, zich flexibel opstellen en vaak het slachtoffer zijn van sexuele agressie. De beweging in Spanje tegen dit fenomeen streeft mijns inziens volledig voorbij aan het echte doel, met name vrouwen innerlijk sterker, mondiger en weerbaarder maken. Ze klitten heel vaak samen en kletsen uren aan een stuk over huishoudelijke en mode-onderwerpen. Zij nemen de opvoeding van de kinderen volledig op zich. Vrouwen verdienen 20% minder dan werkende mannen. De combinatie werk-gezin is voor Spaanse vrouwen heel lastig. De oudere vrouwen zonder opgroeiende kinderen gaan vaak werken om het inkomen iets aan te dikken en wat sociaal contact te hebben op het werk, vooral in horeca en retail. Het zal niemand verbazen dat ik in de wachtrij voor de kassa ontelbare keren ben uitgevlogen omdat de kassierster alweer stond te kletsen met een klant terwijl ze ondertussen tergend langzaam de artikelen op de band scande en het geld traagjes telde en teruggaf om zoveel mogelijk tijd al kletsend door te brengen. De directies van Consum en Mercadona hebben me stuk voor stuk verzekerd dat hun policy geenszins toelaat dat er aan de kassa’s gekletst wordt maar dat sommigen dat keer op keer overtreden. Direct ontslag bij dergelijke overtreding is in een verdraagzaam land als Spanje niet denkbaar. Die lakse houding bij het niet-respecteren van normen en regels is iets wat me uitermate tegenstaat in dit land. Ik was natuurlijk zo gewend aan de strakke discipline en de snelheid van de Albert Heijn kassiersters. Alles gericht op snelheid, omzet en efficientie is typisch Nederlands en in veel mindere mate van toepassing op Spanje…

Sexuele moraal

De minderwaardige en onderdrukte positie van de vrouw is duidelijk terug te vinden in de sexuele moraal die hier heerst. Toen ik in de beginperiode van mijn emigratie een telefoontje kreeg van de Jysk-verkoper dacht ik echt nog dat hij werkelijk belang stelde in mijn tevredenheidsgraad over mijn pas aangekochte meubeltjes. De warme, persoonlijke toon in zijn stem verraadde echter dat het over een ander aspect ging dan mijn meubeltjes.

Dat het echt gaat om een nationaal ingeburgerd fenomeen, ontdekte ik in de loop van de 3 jaren, vooral dan het laatste jaar dat ik in een dorpje ten noorden van Valencia ging wonen. De taxi-chauffeur die mij samen met mijn aangekochte spulletjes van Leroy Merlin naar huis bracht, stelde meteen voor om elkaar beter te leren kennen tijdens een weekendje Benidorm, uiteraard in een gedeelde kamer maar alle kosten door hem betaald…

Als single vrouw was ik daar echt HET doelwit van alle gehuwde en ongehuwde mannen van boven de 65. Ik kreeg voorstellen die er geen doekjes om wonden en gericht waren op de onmiddellijke geslachtsdaad in mijn bed ( dat laatste uiteraard om ongemakjes te voorkomen zoals confrontaties met echtgenotes en dochters). Wanneer je echter vergezeld bent van een man, word je nooit lastig gevallen en denkt iedereen automatisch dat dit je levensgezel is, ongeacht of het een gewone vriend is of niet. Toen ik flyers uitdeelde om een woning te vinden in een ander dorp, werd ik soms gebeld door mannen die me graag wat beter wouden leren kennen. Hier kan je beter niet met een man alleen zijn want de vlam slaat hier heel snel in de pan!

Echt in gevaar ben ik nooit geweest maar ik was heel erg in shock van het feit dat die generatie, geboren onder Franco, het de normaalste zaak van de wereld vindt dat ze meisjes en vrouwen sexueel kunnen benaderen zonder de minste schaamte of remming, louter gericht op eigen zintuiglijk genot en zonder de geringste intentie om een relatie of huwelijk tot stand te brengen. Romantiek is geheel afwezig en oprechte belangstelling in een vrouw hebben ze totaal niet. Een leven zoals honden en varkens, louter gericht op zintuiglijke bevrediging en voortplanting!

Een dergelijke lage moraal is de standaard in Spanje, ook al zullen er op dit vlak in de steden wellicht veranderingen plaatsvinden. Als ik zie hoe de dorpsjongeren zich gedragen, is er weinig hoop op verbetering. De jongens doen heel erg dominant en brallerig, terwijl de meisjes heel erg submissief zijn en rustig op een bankje naar hen zitten te luisteren. Het enorme gekrijs als ze op de autoped van een jongen mogen meerijden vertelt veel over de verhoudingen tussen de sexen. Nagenoeg alle meisjes van het dorp kleden zich op heel jonge leeftijd naar een uniform beeld dat ze uit de media hebben gecopieerd, strakke jeans, wit t-shirt en zoveel mogelijk borsten en billen benadrukken. Alle handelingen gericht op het lokken van het mannetje dat uitkiest welk vrouwtje zijn voorkeur geniet. In alles blijkt dat ze de jongens als hun meerderen zien en dat ze hun wensen zullen vervullen. Dit gedrag zullen ze uiteraard onbewust blijven doorzetten in al hun relaties, zowel werk als prive. Als ik dit fenomeen observeer vind ik het intriest dat anno 2020 vrouwen een dergelijke positie innemen in een door mannen gedomineerde samenleving. Het gedrag is bij de beide groepen volkomen onbewust en verankerd in oude gedragspatronen. Hoe krijg je dit veranderd?

Commerciele drive

De kwaliteit van de commerciele service in bars, restaurants, winkels en supermarkten is heel erg wisselend. Terwijl in Nederland alle commerciele medewerkers stuk voor stuk opgeleid en grondig getraind zijn om de klanten steeds op dezelfde vriendelijke, correcte en service-gerichte manier te woord te staan is dat in Spanje geheel onbestaand. Hier ben je echt afhankelijk van hun luim van de dag. Soms krijg je een stralende glimlach, een perfecte bediening en een welgemeend compliment maar de volgende keer kan het zijn dat ze je met moeite herkennen, laat staan een glimlach tevoorschijn toveren. Ze handelen helemaal volgens hoe ze zich die dag voelen en laten hun ware gevoelens makkelijk blijken. Dit gedrag is niet van toepassing op de zaken die heel dicht gelegen zijn bij de Middellandse Zee. Ik heb gemerkt dat die populatie door de vele toeristen zich commercieler en klantgerichter opstelt, wat zich ook vertaald heeft in hogere prijsniveau’s. De handelszaken die iets meer gelegen zijn in het binnenland, zijn puurder, authentieker en vaak ook een stuk goedkoper. Voor een espresso en een biertje betaal ik in het dorp 1.2 euro, aan het strand is dat dadelijk het dubbel bedrag. Voor mijn dagmenu betaal ik 10 euro ( driegangenluch met brood, olijven, drankje en koffie). In de restaurantjes van Port Saplaya is het menu van de dag 15 euro zonder drank of koffie.

Ik heb met eigen ogen vastgesteld dat de eigenaar van de grootste ijszaak in Port Saplaya, gelegen vlak aan de Middellandse Zee, zijn zaak voor 3 maanden dicht gooit omdat hij liever wil genieten van het leven dan geld verdienen. Nu is die man met zijn familiezaak sedert 45 jaar wel degelijk financieel binnen maar het feit dat de horeca-medewerkers dan ook 3 maanden zonder inkomsten zitten is voor hem totaal irrelevant. Ook hier weer eigen gewin eerst..

Als ik op het lokale terrasje in het park een espresso bestel krijg ik die al naargelang het tijdstip van de dag met telkens een andere bediening, in 3 verschillende sterktes. Een croissant of gebakje kan gerust van gisteren zijn, dat gaat nog in de verkoop. De kreet dat het huisgemaakt is blijkt toch van industriele makelij afkomstig te zijn. Als ik een tweede drankje wil bestellen zijn ze die vaak vergeten omdat hun rook- en koffiepauze nu eenmaal voorgaat op de bestellingen van de klanten. 

Op zich genomen zijn het echt lieve mensen, die vaak bereidwillig zijn zeker als je hun een dienst vraagt maar de afwezigheid van een consistente produktkwaliteit en klantgerichte service zijn zaken waar ik echt van baal en Nederland heel erg mis, die constante, niet-aflatende kwaliteit waar alles met een echte glimlach wordt verkocht en waar elke klacht au serieux genomen wordt…

Feesten en festijnen

De Spanjaarden zijn heel erg gek op alle mogelijke feesten en festijnen. Ook die vinden hun oorsprong ten tijde van het Franco-regime. Die feesten hadden allemaal een religieuze oorsprong en waren bedoeld om de katholieke kerk te lijmen, zodat deze het beleid van de dictator nooit in vraag zou stellen. Dat uiterlijk vertoon met Jezus-aan-het-Kruis en Maria-beelden was een uiting van pracht en praal en tevens een manier om de bevolking tevreden te stemmen onder het motto van Geef het volk brood en spelen. 

Ook al heeft de katholieke kerk haar macht ondertussen helemaal verloren, blijven die religieuze optochten een aaneenschakeling van hoogtepunten voor de locals en de toeristen, waar vooral de culinaire component de allerbelangrijkste is. Het maken van reuzegrote pannen paella is weliswaar 1 van de boegbeelden van de Spaanse cultuur maar als je bedenkt dat dit voedsel vooral bedoeld was voor de arme plattelandsbevolking die moest leven van een zak rijst met wat groenten uit de landbouwvelden, aangevuld met wat kipkluifjes, is dit zeker geen culinaire delicatesse zoals je die in Belgie en Frankrijk wel aantreft. Een bord paella is voedzaam en lekker maar het geheim ligt niet in de ingredienten maar in het hele gebeuren daaromheen, grote pannen, kruiden en urenlang laten garen. Zoals gewoonlijk zijn ook hier de vrouwen degene die het voedsel bereiden.

Het jaar 2020 was op dit vlak voor alle Spanjaarden een regelrechte ramp doordat alle dorpsfeesten volledig gecancelled waren door de coronacrisis. Opvallend is de gehoorzaamheid van de plattelandsbevolking aan de instructies van de overheid. Iedereen draagt hier een gezichtsmasker zonder enig protest en niemand haalt het in zijn hoofd om een feest te organiseren, laat staan vuurwerk te maken. Op oudejaarsavond was het volmaakt rustig en na de avondklok kan je een muis horen lopen op straat.

‘In zo’nland wil ik niet wonen’…

…zei Mark Rutte tijdens zijn persconferentie van 8 mei ,waarin hij stelde dat hij geen striktere handhaving wou van de corona-maatregelen zoals in Spanje, waar op dat moment een totale lockdown was.

Na hier volle drie jaren gewoond te hebben was het voor mij tijd om eens de balans op te maken. Hoe gelukkig ben ik hier nu echt en kan of wil ik hier verder blijven wonen in dit land met al zijn tegenstellingen op alle denkbare vlakken?

Ik heb het geluk en het voorrecht dat ik de hele tijd ben blijven werken voor mijn hoofdzakelijk Nederlandse en Belgische klanten. De afstand bleek geen enkel probleem te zijn en nu hebben velen het voordeel ontdekt van online werken.

Het werken volgens de hoogste Europese normen enerzijds en de hoogste graad van ontspanning en genieten ( disfrutar la vida) is voor mij de ideale combinatie gebleken. Het klimaat van dit land is een uitermate gunstige factor voor mijn levenskwaliteit. Ik werk efficienter en met meer plezier als gevolg van mijn vrije tijd die ik hoofdzakelijk doorbreng aan het strand en tussen de sinaasappelbomen van Valencia. Mijn geliefde taal kan ik hier onbegrensd spreken en een terrasje doen voor een expresso of een biertje is hier net zo gewoon als de dagelijkse boodschappen. 

Net zoals in een echt huwelijk ben ik over de culturele ergernissen heen gestapt en focus ik me op alles wat mijn leven hier aan de Middellandse Zee echt de moeite waard maakt.

Ondanks alle schaduwzijden is de balans positief en voel ik me gezegend met alle vitaminerijke ingrediënten van mijn dagelijks leven in een zonovergoten klimaat.